فهرست سرفصل ها
تاریخچه گیاه خربزه
خربزه گیاهی از تیره کدوییان که میوه ای درشت، شیرین و آب‌دار دارد. بوته آن کوتاه و ساقه‌هایش روی زمین می‌خوابد. خربزه جزو صیفی‌جات به‌شمار می‌آید. خربزه دارای مقدار زیادی ویتامین A و C و همچنین سلولز است. به‌طورکلی خانوادهٔ خربزه شامل انواع گرمک و طالبی نیز می‌شود که البته این دو نوع کم‌آب‌تر و شیرینی کمتری نسبت به خربزه دارند. معمولا هرچه رنگ خربزه زرد تیره مایل به نارنجی و خطوط سفید رنگ روی آن بیشتر باشد، شیرین‌تر است.
توصیه شده است که این گیاهان در ردیف‌های از برآمدگی‌های خاکی و به صورت گروهی یا دسته‌ای کاشته شود. کاشت به صورت جوی و پشته‌ای و توسط بذر یا نشا انجام می‌گردد.
خواص گیاه خربزه
خربزه حاوی مقدار زیادی ویتامین A , C , E, K و همچنین آهن و روی است. خربزه در درمان سنگ کلیه و بیماری‌های مثانه و مجاری ادرار مفید است.
شرایط کشت خربزه
هر چند که خربزه در طیف وسیعی از انواع خاک ها کشت می‌شود ولی تنها در خاک های حاصل خیز که دارای مواد غذایی آلی و معدنی کافی باشند بهترین نتیجه را به کشاورز میدهد. به طور کلی خربزه خواهان زمین‌های شنی یا سیلتی لوم قوی و حاصلخیز با زهکشی مناسب است و در خاک‌های سنگین و رسی رشد خوبی ندارد. معمولاً در مناطقی که فصل گرما کوتاه بوده و محصول زودرس مورد نظر باشد، استفاده از اراضی با خاک های شنی رسی نتیجه مطلوبی برای کشت خربزه خواهد بود. در چنین خاک هایی خربزه به خوبی رشد کرده و محصول خوبی میدهد.
کود مناسب برای کشت خربزه
استفاده از کود دامی که به طور کامل پوسیده است و همچنین کودهای شیمیایی و آلی در زراعت این گیاه بسیار ضروری است و در افزایش عملکرد و کیفیت محصول تأثیر به سزایی دارد. مناسب ترین pH برای کاشت خربزه بین 6 تا 2 است. چنانچه این گیاه در خاک های اسیدی کشت شود رشد آن کاهش می‌یابد و برگ ها به رنگ زرد مایل به سبز در می‌آیند.
نحوه آبیاری خربزه
شروع مرحله داشت پایان مرحله کاشت و دادن خاک آب است. در برخی از مناطق کشور بلافاصله بعد از اولین آبیاری خربزه مدت 20 تا 30 روز به گیاه خشکی داده و هیچگونه آبیاری در این مرحله انجام نمی شود. وارد آمدن تنش خشکی به خربزه دو مزیت دارد:
- ریشه های خربزه در جستجوی آب مورد نیاز به اعماق خاک نفوذ می کنند و شبکه وسیعی از ریشه ها را تشکیل می دهند. در این حالت خربزه از حداکثر ذخیره آب طبقات مختلف خاک استفاده کرده و راندمان مصرف آب بالا می رود.
- از نظر تداخل آبیاری گندم و خربزه، گندم آخرین آب های خود را در اردیبهشت و خرداد دریافت می کند که با دریافت اولین آب های زراعت های سبز برگ تداخل دارد. کشت خربزه این مزیت را داراست که در ابتدا فقط یک آبیاری احتیاج داشته و آب به راحتی می تواند صرف کشت غلات شود بدون اینکه مشکلی داشته باشد.
بعد از مرحله تنش خربزه، کشاورزان اقدام به آبیاری می‌کنند که بسته به شرایط آب و هوایی و نوع خاک، دوره ی آبیاری بین 6 تا 10 روز متغیر است.
آبیاری نشتی خربزه
معمولا خربزه به روش جوی و پشته ای کشت می شود. در کشت سنتی خربزه در مناطق گرم و خشک با بافت خاک سنگین، آبیاری معمولا در اوایل رشد هر 10 تا 12 روز انجام می شود. در زمان رسیدن میوه ها فاصله آبیاری طولانی تر می شود. باید دقت کرد که شاخ و برگ ها خیس نگردند. چون احتمال آلودگی گیاه به بیماری های قارچی بیشتر خواهد شد.
در بعضی از مناطق اعمال تنش خشکی به بوته های خربزه، مرسوم است. یعنی در مرحله قبل از تشکیل میوه یک یا دوبار آبیاری را حذف کرده و به گیاه تنش خشکی می دهند. در صورت موجود بودن آب کافی، دوره ی آبیاری در مرحله درشت شدن میوه و قبل از برداشت به 6 تا 8 روز یک بار کاهش داده و دوره آبیاری مطابق با نیاز واقعی گیاه تنظیم گردد. به این نکته هم باید توجه کرد که آبیاری زیاد باعث کاهش کیفیت محصول می شود.
فشار مورد نیاز نوار تیپ آبیاری قطره ای
آبیاری نشتی برای خاک هایی که مقدار نفوذ آب به خاک در حدود کم تا متوسط باشد و جایی که خاک سطحی عمیق و یکنواخت است و خاک زیرین مشکل زهکشی ندارد، سازگار است. توپوگرافی زمین باید دارای شیب ملایم و یکنواخت برای توزیع مناسب آب باشد.
کشت خربزه با نوار تیپ
آبیاری قطره ای نوار تیپ در زاعت خربزه می تواند بدون استفاده از خاکپوش و یا با خاکپوش به کار رود. یکی از فواید آبیاری قطره ای در صورتی که به طور صحیح مورد استفاده قرار گیرد، بالا بودن کارایی مصرف آب می باشد. تحقیقات نشان می دهد که در مقایسه با آبیاری بارانی، آبیاری قطره ای 40% آب کمتری برای آبیاری انواع سبزیجات لازم دارد.
به طور کلی در این سیستم برای هر ردیف کاشت یک خط لوله آبیاری قطره ای در نظر گرفته می شود. در زراعت خربزه لوله هایی با قطر دیواره کمتر از 10 میلیمتر را می توان سالی یک بار استفاده کرد. لوله هایی با قطر دیواره بیشتر از 10 میلیمتر را می توان برای سالیان متعدد در صورت نگهداری صحیح استفاده کرد.
با استفاده از سیستم آبیاری قطره ای می توان در هر زمان مقدار آب مورد نیاز را در اختیار گیاه قرار داد. لذا سبب توزیع یکنواخت آب آبیاری در مزرعه، صرفه جویی در مصرف آب و نهایتا افزایش کارایی مصرف آب می گردد.
نوار تیپ مناسب خربزه
معمولا نوار تیپ با فاصله روزنه های 20 و یا 30 سانتیمتری مناسب می باشند که آب آبدهی آن ها در طول یک متر در فشار 0.6 تا 0.7 بار حدود 4 لیتر در ساعت است. این لوله ها معمولا برای استفاده در یک فصل کاشت ساخته می شوند. استفاده از آبیاری قطره ای برای زراعت خربزه می تواند راهکاری برای مصرف آب کمتر جهت دستیابی به محصول بهتر و بازارپسند بیشتر باشد.
بر اساس نتایج تحقیقات توسط آبیاری قطره ای در زراعت خربزه می توان با مصرف آب به میزان 25% کمتر از مقدار آب مورد نیاز خربزه به عملکرد قابل قبول و خربزه هایی با کیفیت دست یافت.
