عوامل موثر در انتخاب سیستم آبیاری قطره ای

عوامل موثر در انتخاب سیستم آبیاری

عوامل موثر در انتخاب سیستم آبیاری قطره ای

در انتخاب یک سیستم آبیاری قطره ای باید به موارد و نکات زیر توجه نمود:

  1. خاک /بافت خاک و نفوذپذیری بافت خاک، عبارتست از اندازه و نسبت مواد متشکله خاک که شامل شن (Sand ،(سیلت (Silt (و رس (clay (می باشد. به عبارت دیگر مقدار هر یک از مواد سه گانه فوق نوع بافت خاک را تعیین می کند. مناسب ترین بافت برای روش آبیاری قطره ای بافت متوسط )لوم( می باشد. دبی قطره چکان مورد استفاده در این نوع خاک می تواند بین 0 الی9 لیتر در ساعت تغییر کند. در بافتهای سنگین به علت کم بودن نفوذ پذیری خاک و همچنین در بافتهای سبک به علت نفوذ پذیری زیاد خاک استفاده از قطره چکان با دبی کم توصیه می گردد.
  2. شوری و قلیایی بودن خاک/
    استفاده از سیستم آبیاری قطره ای در شرایط شور بودن خاک که در آن هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک بیشتر از 9 دسی زیمنس بر متر است و همچنین در شرایط قلیایی بودن خاک که در آن هدایت الکتریکی عصاره اشباع کمتر از 9 دسی زیمنس بر متر است توصیه نمی گردد. در شرایط شوری خاک می توان با انجام عملیات آبشویی و در شرایط قلیایی بودن خاک می توان با افزایش مواد اصالحی شرایط خاک را بهبود بخشید. الزم به ذکر است ارقام فوق برای گیاهان حساس می باشد، برای گیاهان غیر حساس ارقام ارائه شده قابل تعدیل است.
  3. وجود الیه محدود کننده در پروفیل خاک
    در صورتیکه در عمق حداکثر ریشه دوانی خاک الیه محدود کننده غیر قابل نفوذ )الیه های گچی و آهکی( وجود داشته باشد بایستی قبل از احداث سیستم آبیاری قطره ای و کاشت نسبت به اصالح آن اقدام گردد زیرا بعد از نصب سیستم این کار دشوار می شود.
  4. توپوگرافی و شیب
    پستی و بلندی و شیب زمین در صورت انجام طراحی صحیح )از نظر هیدرولیکی( عامل محدود کننده ای در انتخاب سیستم آبیاری قطره ای به حساب نمی آید. در شیبهای بیشتر از 32 %استفاده از قطره چکان با دبی کمتر از 9 لیتر در ساعت توصیه می گردد. در شیبهای خیلی تند بیش از 02% ایجاد شیارهایی در طول ردیفهای کشت که معموالً در روی خطوط تراز کشت می شوند، جهت استقرار لوله های فرعی ضروری است. وقتی توپوگرافی زمین دارای پستی و بلندی های زیاد و نامنظم باشد تهیه نقشه توپوگرافی با خطوط تراز نیم متری جهت طراحی هیدرولیکی شبکه الزم است.
  5. آب و هوا
  6. میزان بارندگی و قدرت تبخیر کنندگی هوا معمولا سیستم آبیاری قطره ای در مناطقی که میزان بارندگی جوابگوی نیاز آبی گیاه کشت شده را
    نمی دهد ، قابل اجرا است. به لحاظ اقتصادی کاربرد این سیستم در شرایط خشک و نیمه خشک بیشتر از مناطق مرطوب مقرون به صرفه خواهد بود.
  7. سرعت باد
    سرعت زیاد باد )تا حدی که به رشد گیاه لطمه نزند( عامل محدود کننده ای در انتخاب سیستم آبیاری قطره ای نمی باشد. ولی در باغات و در سرعتهای بیشتر از 2 متر در ثانیه احداث بادشکن و همچنین درنظر گرفتن قطره چکانهای بیشتر برای هر درخت و افزایش دور آبیاری )جهت توسعه
    دادن به رشد ریشه( توصیه می گردد.
  8. عوامل گیاهی
    آبیاری قطره ای برای کلیه محصوالت باغی، جنگل کاری ها و گیاهان زراعی و صیفی جات که به صورت ردیفی کشت می شوند قابل توصیه است، برای زراعتهایی که به صورت متراکم کشت می شوند معمولا از نظر اقتصادی استفاده از این سیستم توجیه پذیر نمی باشد.
  9. منبع اب
    منابع آب مورد استفاده برای آبیاری قطره ای، باید ظرفیت کافی جهت تأمین نیاز آب آبیاری را در طول عمر مفید شبکه آبیاری قطره ای داشته باشد. عالوه بر این، شدت جریان و فشار آب منبع باید در حدی باشد که بتواند نیاز آبی را در مواقع حداکثر مصرف )دوره پیک( برآورده کند. کیفیت آب نیز بایستی در حد مناسب جهت استفاده در شبکه آبیاری قطره ای باشد.
  10. شرایط اجتماعی
  11. مهارت و دانش زارع/در منطقه ای که قرار است سیستم آبیاری قطره ای احداث گردد بایستی تحصیالت و مهارت زارع
    در استفاده و نگهداری از سیستم مورد توجه قرار گیرد، تا در صورت نیاز آموزشهای الزم قبل از نصب شبکه به بهره برداران )زارعین( داده شود.
  12. فرهنگ زارع
    با توجه به اعتقادی که به سنتها وجود دارد، ممکن است زارع به سادگی سیستم آبیاری قطره ای را قبول نکند. در چنین مواقعی باید قبل از احداث سیستم، زارع و کارگران آبیاری را برای پذیرش آن آماده کرد. با نشان دادن محاسن سیستم آبیاری قطره ای در مناطقی که قبال در آن سیستم آبیاری قطره ای اجرا شده و همچنین با انجام امور ترویجی این امر امکان پذیر می باشد.
  13. گردش آب در روستا
    به طور سنتی آب در مزارع کشور به طور نوبتی بین کشاورزان در گردش می باشد. معموالً هر 6 الی 32 روز نوبت آبیاری کشاورز می باشد. این شیوه تقسیم آب با احداث سیستم آبیاری قطره ای که در آن معمولا دور آبیاری کم است مغایرت دارد. این موضوع قبالً باید مورد بررسی قرار گرفته و راهکاری برای آن در نظر گرفته شود. تغییر برنامه گردش آب، احداث استخر ذخیره آب و یکپارچه سازی اراضی زارعین از راه حلهای رفع این مشکل می باشد.
  14. شرایط اقتصادی
    برای انتخاب سیستم آبیاری قطره ای بایستی با توجه به ارزش آب، محصول، هزینه های اولیه نصب سیستم، هزینه های کارگری یک بررسی اقتصادی در مقایسه با سایر روشهای آبیاری قابل اجرا در محل انجام گیرد و در صورت داشتن توجیه کافی روش آبیاری قطره ای انتخاب و اجرا گردد.
    بعد از انتخاب سیستم آبیاری قطره ای )با درنظر گرفتن شرایط بیان شده(، باید بدانیم چه اطالعات برای طراحی مورد نیاز می باشد.
  15. اطالعات مورد نیاز در طراحی آبیاری قطره ای
  16. نقشه های مورد استفاده در طرح
  17. نقشه های عمومی طرح
    در این نقشه باید محدوده طرح مشخص شده و در آن محل عبور جاده ها، لوله های آب، مسیر عبور سیمهای برق، محل چاهها، مخازن آب، تأسیسات و غیره مشخص شود.
  18. توپو نقشه گرافی
    جهت مشخص شدن میزان شیب در اراضی باالی 322 هکتار )و در صورت زیاد بودن شیب در اراضی زیر 322 هکتار( خطوط تراز با اختالف نیم متری ترسیم می شود.
  19. نقشه پروفیل طول مسیر لوله اصلی و نیمه اصلی طرح
    برای انجام محاسبات هیدرولیکی در اراضی که دارای توپوگرافی نامنظم می باشند تهیه این نقشه ضروری می باشد. اگر زمین مسطح بود و یا شیب زمین یکنواخت بود تهیه نقشه پروفیل مسیر لوله اصلی ضروری نمی باشد.
  20. نقشه خاکشناسی
    تهیه این نقشه ها برای پروژه های باالی 322 هکتار توصیه می شود. در این نقشه ها، یک سری اطالعات از قبیل سری خاکها، بافت خاک، نفوذپذیری، عمق الیه محدود کننده، میزان گچ، آهک، شوری و قلیائیت خاک، میزان سنگریزه، حاصلخیزی و عمق سفره های زیر زمینی مشخص می شود.
  21. کیفیت آب
  22. هواشناسی
    این اطالعات شامل درجه حرارت، رطوبت نسبی، سرعت باد، ساعات آفتابی یا درجه ابری بودن هوا، میزان بارندگی و شدت تبخیر می باشد. اطالعات هواشناسی ماهانه برای حداقل یک دوره 32 ساله برای تعیین نیاز آبی کافی خواهد بود.
  23. اطلاعات زراعی
    اطالعات زراعی مورد نیاز عبارت اند از:
    نوع محصول مورد کشت شده، نقشه کاشت )در زراعت فاصله کاشت و جهت ردیفهای کشت و در باغات فاصله کاشت درختان(، تاریخ کاشت و برداشت محصول، سن درخت ) برای محاسبه نیاز آبی حداکثر شوری عصاره اشباع محصول و غیره. 33 سطح سایه انداز، عمق ریشه
  1. Dissolved Solids
  2. Total Hardness
  3. Suspended Solids
  4. Total Dissolved Solids
  5. Electrical Conductivity
  6. Biological Oxygen Demand
  7. Chemical Oxygen Demand
  8. Organic Matter
  9. Dissolved Oxygen
  10. Acidity
  11. Rooting Depth